علائم کم‌خونی در زنان چگونه تشخیص داده می‌شود؟ کم‌خونی یا آنمی وضعیتی است که با نداشتن میزان کافی گلبول‌های قرمز سالم در بدن تعریف می‌شود. به این معنا که اندام‌ها و سایر بافت‌ها مقدار طبیعی و کافی اکسیژن دریافت نمی‌کنند. این مسئله بسیار مهم به نظر می‌رسد و بی‌توجهی به آن مطمئناً می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی و حتی مرگ شود. همچنین در صورت عدم درمان، به مراتب شدیدتر و بدتر خواهد شد. علائم کم‌خونی شدید در زنان بستگی به گسترش بیماری و همچنین نوع کم‌خونی متفاوت است. به راستی علائم کم‌خونی در زنان نشانه چیست؟ و چگونه درمان می‌شود؟
کم خونی چگونه ایجاد می‌شود؟
زمانی‌که مقدار هموگلوبین در سلول‌های قرمز خون کاهش پیدا کند، کم‌خونی حاصل می‌شود. بر اساس تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۳۵۰ میلیون نفر از زنان دچار کم‌خونی هستند. کم‌خونی در زنان می‌تواند بدون علائم باشد. حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از بانوان دچار عارضه کم‌خونی هستند. کم‌خونی می‌تواند ناشی از نداشتن آهن در بدن رخ دهد. فقر آهن یکی از بیماری‌های بسیار شایع است و در بانوان بیشتر دیده می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت که بانوان بیشتر از آقایان دچار کم‌خونی‌های شدید می‌شوند. علائم کم‌خونی در زنان می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند.
چه دلایلی در زنان منجر به کم‌خونی می‌شود؟
از آنجایی که شایع‌ترین نوع کم‌خونی، کم‌خونی ناشی از فقر آهن است، کمبود آهن هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن به مقدار کافی ماده معدنی آهن را تولید نکند. همانطور که گفته شد، بدن انسان برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد، زیرا هموگلوبین وظیفه اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن را دارد. در بسیاری از موارد افرادی که به کم‌خونی ناشی از آهن مبتلا هستند، خودشان نیز از این موضوع اطلاع ندارند.
از دلایل کم‌خونی در زنان می‌توان به از دست دادن خون هنگام قاعدگی، داشتن زایمان‌ها و بارداری‌های متعدد اشاره کرد. این موارد موجب می‌شوند تا بانوان با از دست دادن خون، مقدار زیادی آهن را از دست بدهند و دچار کم‌خونی شوند. داشتن رژیم غذایی نامناسب و ابتلا به برخی بیماری‌ها نظیر بیماری‌های روده‌ای بر چگونگی جذب آهن در بدن موثر بوده و کم‌خونی را به وجود می‌آورد. علاوه بر این، زنانی که به آندومتریوز مبتلا هستند نیز خون زیادی از دست می‌دهند و در نتیجه به کم‌خونی مبتلا می‌شوند. ممکن است علائم کم‌خونی پنهان باشد و فرد متوجه نشود، اما در اکثر موارد علائمی مشخص به چشم می‌خورد.
علائم کم خونی در زنان
از آنجایی که کم‌خونی به معنای کاهش گلبول‌های قرمز خون یا پروتئین هموگلوبین در سلول‌هایی است که برای حمل اکسیژن در سراسر بدن مورد نیاز هستند، با افزایش کم‌خونی علائم و نشانه‌های آن نیز به تدریج اوج می‌گیرد. برخی از علائم کم‌خونی در زنان شامل موارد زیر می‌باشند:
خستگی
خستگی و بی‌حالی از علائم بسیار شایع فقر آهن در زنان است. بدن برای تهیه هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز به آهن نیاز دارد. هموگلوبین‌ها اکسیژن را به اندام‌های بدن می‌رسانند. در اثر کاهش اکسیژن و قرار گرفتن گلبول‌های قرمز خون در معرض خطر، بدن نمی‌تواند سطوح مورد نیاز اکسیژن را به ماهیچه‌ها و اندام‌های دیگر برساند. وقتی قلب مجبور است برای اکسیژن‌رسانی بیشتر پمپاژ کند، خسته می‌شود و این منجر به ایجاد خستگی غیرطبیعی، بی‌حالی و ضعف در بدن می‌شود. کاهش اکسیژن خون و خطر هموگلوبین پایین باید جدی گرفته شود.
درد قفسه سینه و تپش قلب شدید
یکی دیگر از علائم کم‌خونی در زنان درد قفسه سینه است. ضربان قلب سریع و تپش قلب همراه با احساس اضطراب ممکن است با کمبود اکسیژن در خون ارتباط داشته باشد. ضربان قلب سریع به طور مداوم برای قلب و حتی اندام‌های دیگر مناسب نیست. زمانی که سطح اکسیژن در خون کم شود، قلب برای جبران آن بسیار سخت تلاش می‌کند که منجر به فشار زیاد بر قلب شده و ممکن است باعث تپش سریع، نامنظم و درد آن شود. اگر کم‌خونی درمان نشود، می‌تواند باعث مشکلات قلبی و عروقی زمینه‌ای شده و آن را تشدید کند. از موارد دیگر می‌توان به بزرگ شدن قلب، سوفل قلبی یا حتی نارسایی قلبی اشاره کرد.
دست و پای سرد
بانوان مبتلا به کم‌خونی شدید اغلب دست و پاهای سرد دارند. حتی در هوای گرم نیز به دلیل گردش خون ضعیف این سردی بدن را تجربه می‌کنند، زیرا خون کمتری به اندام‌ها می‌رسد و باعث احساس سرما می‌شود. حدود ۲۵٪ از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، کم‌خونی و فقر آهن دارند. هرچه سطح آهن پایین‌تر باشد، علائم نیز شدیدتر خواهد بود. سردی دست و پا به فقر آهن مربوط است و تکان دادن پاها یا احساس خارش ناخوشایند شبانه همگی به کم‌خونی مربوط می‌شود. افراد مبتلا به کم‌خونی به دلیل فقر آهن، نیاز شدیدی به حرکت پاها هنگام استراحت دارند.
گزگز کردن دست و پا
از دیگر علائم کم‌خونی شدید ناگهانی می‌توان به گزگز کردن دست و پا اشاره نمود که به آن پارستزی می‌گویند. عضلات پا برای انجام فعالیت و عملکرد روزانه نیاز به مقدار زیادی خون و اکسیژن دارند. کمبود اکسیژن باعث می‌شود عضلات مجبور به کار اضافی شده و باعث خستگی شدید، ضعف، گرفتگی عضلات شدید و سندرم پای بی‌قرار شود که ممکن است به بی‌خوابی و شب‌بیداری منجر گردد. همچنین بانوان مبتلا به کم‌خونی شدید ممکن است احساس خزیدن یا خارش در پاها داشته باشند که می‌تواند در شب تشدید شود.
کم کاری تیروئید
به طور معمول کم‌خونی جزء نشانه‌های اولیه کم‌کاری تیروئید است. احساس خستگی و ضعف همراه با افزایش وزن و افت شدید دمای بدن، همگی می‌تواند از نشانه‌های کم‌کاری تیروئید باشد که در کنار کم‌خونی ناشی از فقر آهن رخ می‌دهد. برای تشخیص علت اصلی این علائم می‌توان آزمایش تیروئید را انجام داد.
کمبود آهن و ویتامین B-12
به غیر از کم‌خونی فقر آهن، انواع دیگری از کم‌خونی وجود دارد مانند کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B-12 و برخی از التهاب‌ها یا یک بیماری خودایمن به نام کم‌خونی پرنیشیوز که از کمبود اکسیژن‌رسانی بدن ناشی می‌شوند. بدون مقدار کافی آهن یا ویتامین B-12، بدن نمی‌تواند پروتئین کافی به نام هموگلوبین را که برای عملکرد گلبول‌های قرمز خون بسیار حیاتی است، تولید نماید. وقتی آهن یا ویتامین B-12 کافی وجود نداشته باشد، برخی از قسمت‌های بدن اکسیژن لازم را دریافت نمی‌کنند و دچار مشکل می‌شوند.
شکنندگی ناخن‌ها و رنگ‌پریدگی پوست
پوست سالم پوستی است که درخشندگی داشته باشد، به همین دلیل است که مویرگ‌هایی در زیر پوست ایجاد می‌شوند. با کم‌خونی، مویرگ‌ها گلبول‌های قرمز خون را از دست می‌دهند و در نتیجه عملکرد آنها به خطر می‌افتد و رنگ طبیعی پوست از دست می‌رود. پوست حتی ممکن است رنگ زردی به خود بگیرد. رنگ‌پریدگی پوست یکی از علائم شایع کم‌خونی شدید در بانوان است. این مورد می‌تواند در تمام بدن یا محدود به یک ناحیه مانند صورت، لثه‌ها، داخل لب‌ها، پلک‌های پایین و حتی ناخن‌ها باشد. به همین ترتیب، ناخن‌هایی که کاملاً سفید، زرد یا نازک هستند، ممکن است نشان‌دهنده کم‌خونی باشند و می‌تواند با علائم دیگری شامل ناهنجاری‌هایی مانند انحنای ناخن به سمت بالا یا داخل، برآمدگی و شکنندگی همراه باشد.
سندرم پیکا
کم‌خونی می‌تواند با پیکا نیز همراه باشد. پیکا یعنی میل شدید به مواد غیرمعمول و غیر مغذی مانند یخ و جوش شیرین و غیره. همچنین حتی می‌تواند باعث میل به اقلام غیر خوراکی مانند خاک، تکه‌های سفال، کاغذ و گچ شود. داشتن سندرم پیکا به این معناست که بدن در تلاش است تا کمبود آهن خود را به هر طریقی جبران کند.
افسردگی
کاهش یا افزایش میزان آهن بدن بر سوخت‌وساز سلول‌های عصبی مغز، ارتباط این سلول‌ها با یکدیگر، ساخت پوششی به نام میلین برای افزایش سرعت انتقال پیام در سلول‌های عصبی، و تولید مواد انتقال‌دهنده سیگنال عصبی تأثیر می‌گذارد. آسیب عصبی و تنش در برخی از انواع کم‌خونی شدید در بانوان همچون یک بیماری کم‌خونی خطرناک می‌تواند منجر به افسردگی در آنان شود. زنانی که در دوران بارداری دچار کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستند، خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان نیز احتمالاً گریبان‌گیر آنها خواهد شد. بدین ترتیب فقر آهن با ایجاد اختلال در کارهای طبیعی مغز، باعث اختلال در شناخت (شامل حافظه و یادگیری) و تغییر رفتار اجتماعی و خلق افراد می‌شود.
از دیگر علائم کم‌خونی در زنان می‌توان به ریزش مو، مشکلات تمرکز، سردرد و سرگیجه اشاره کرد. بهترین راه برای تشخیص کم‌خونی، انجام آزمایش خون است که در آن سطح آهن در خون به خوبی مورد بررسی قرار گرفته شده و مشخص می‌گردد.
بیشتر بدانیم: تفاوت علائم پریود و بارداری و راه‌های تشخیص آن
انواع کم خونی
نوع کم خونی در سه دسته زیر خلاصه شده است که اشاره ای کوتاه به هر کدام خواهیم داشت.
کم‌خونی آپلاستیک:
این نوع کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که اندام‌های خون‌ساز بدن مانند مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز کافی را متوقف می‌کنند. کم‌خونی آپلاستیک علائم و نشانه‌های خاصی دارد که شامل عفونت‌های مکرر، خونریزی‌های غیرطبیعی، تب و لرز، خون در مدفوع، خونریزی بینی، قاعدگی با خونریزی غیرطبیعی، تهوع و … است.
کم‌خونی همولیتیک:
این نوع کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز خون سریع‌تر از ساخته شدنشان از بین می‌روند. کم‌خونی همولیتیک ممکن است ناشی از شرایط خونی ارثی مانند کم‌خونی داسی‌شکل و همچنین یک واکنش ایمنی باشد که منجر به حمله اشتباه سیستم ایمنی به گلبول‌های قرمز و بافت‌های سالم می‌شود. از جمله علائم این بیماری می‌توان به درد شکمی و ادرار قهوه‌ای و قرمز رنگ اشاره کرد. همچنین، این نوع کم‌خونی ممکن است با درد استخوان نیز همراه باشد.
کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین:
این نوع کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند به اندازه کافی گلبول‌های قرمز سالم بسازد. این مشکل به دلیل سطوح پایین برخی از ویتامین‌ها به وجود می‌آید. یکی از نادرترین اشکال این نوع کم‌خونی، کم‌خونی پرنیشیوز است که ناشی از ناتوانی بدن در جذب ویتامین B12 است. علائم این کم‌خونی شامل پارستزی (گزگز کردن دست و پا)، بزرگی کبد و مشکلات دستگاه گوارش مانند نفخ و یبوست است.
کم‌خونی ناشی از کمبود آهن:
همانطور که قبلاً اشاره شد، کم‌خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی است. بدن برای ساخت گلبول‌های قرمز سالم به آهن نیاز دارد و کمبود آن می‌تواند به دلیل از دست دادن خون، مصرف ناکافی غذاهای غنی از آهن و … رخ دهد. برخی از علائم کم‌خونی ناشی از فقر آهن شامل دست و پای سرد، ناخن‌های شکننده و سندرم پیکا (میل به مصرف مواد غیرغذایی) است.
مهم‌ترین نشانه‌های کم‌خونی و فقر آهن
علائم کم‌خونی می‌توانند بسته به نوع کم‌خونی متفاوت باشند، اما برخی از نشانه‌ها بین انواع مختلف کم‌خونی مشابه هستند. علائم کم‌خونی ناشی از فقر آهن عبارتند از:
- خستگی مفرط و ضعف
- سردی دست و پا
- پرخاشگری و عصبانیت
- ریزش شدید مو
- سردرد و سرگیجه
درمان کم‌خونی شدید در بانوان
برای رفع علائم کم‌خونی در زنان می‌توان از راهکارهای مختلفی استفاده کرد که در صورت انجام به‌موقع، جزء درمان‌های سریع کم‌خونی شدید محسوب می‌شوند. این درمان‌ها شامل موارد زیر است:
استفاده از قرص آهن:
مصرف قرص آهن طبق نظر پزشک به بازیابی سطح آهن در بدن کمک می‌کند. در صورت امکان، از مصرف قرص آهن با معده خالی خودداری کنید، چرا که مصرف آهن همراه با غذا به جذب بهتر آن در بدن کمک می‌کند. همچنین، مکمل‌های آهن معمولاً مدفوع را سیاه‌رنگ کرده و در بسیاری از موارد یبوست ایجاد می‌کنند.
استفاده از رژیم غذایی سرشار از آهن:
مصرف غذاهایی مانند گوشت، جگر، و میوه‌های خشک و طبیعی می‌تواند تا حد زیادی باعث برگشت آهن به بدن شود.
مصرف غذاهای فیبردار:
استفاده از میوه‌ها، سبزیجات، و آجیل نیز به تأمین آهن از دست رفته بدن کمک می‌کند و می‌تواند منجر به بهبود کم‌خونی شود.
کپسول سیدرال فارمانوترا:
این کپسول از جذب بالایی برخوردار است و عوارض گوارشی ایجاد نمی‌کند. ترکیبات موجود در این مکمل شامل آهن، ویتامین C، و ویتامین B12 است. بزرگسالان باید روزانه 1 عدد از کپسول سیدرال را مصرف کنند، البته باید طبق نظر پزشک باشد. این مکمل برای آقایان نیز قابل استفاده است.
کپسول ایزی آیرون نچرال ورلد:
به منظور پیشگیری و درمان فقر آهن می‌توان از این کپسول استفاده کرد. ترکیبات این کپسول شامل آهن، اسید فولیک، ویتامین B12، و ویتامین C است. ویتامین C جذب آهن را در بدن افزایش می‌دهد. این کپسول حاوی آهن به شکل بیس گلیسینات است که 4 برابر فروس سولفات جذب مؤثر دارد. بانوان در دوران قاعدگی نیز می‌توانند از این کپسول استفاده کنند. همچنین برای افرادی که رژیم‌های لاغری یا گیاه‌خواری دارند، این مکمل پیشنهاد خوبی است.
از دیگر قرص‌هایی که در درمان کم‌خونی مؤثر هستند می‌توان به کپسول فرودین هولیستیکا، قرص آیرون بیس گلیسینات هلث اید، کپسول فروگلوبین ب 12 ویتابیوتیکس، و قرص مکسوفر ویرالیان گروه اشاره کرد.
بیشتر بدانیم: تهوع صبحگاهی در بارداری: علل و راه‌های درمان
سخن نهایی
در این مقاله تلاش شد تا ضمن آشنایی با علائم کم‌خونی در زنان، راهکارهای درمانی نیز ارائه شود. به دلیل قاعدگی‌های سنگین و بارداری‌های متعدد، احتمال بروز کم‌خونی در زنان بیش از مردان است. کم‌خونی انواع مختلفی دارد اما یکی از مهم‌ترین آنها کم‌خونی ناشی از کمبود آهن است. با انجام آزمایش خون می‌توان از کمبود آهن و کم‌خونی اطلاع یافت. مصرف داروها نیز به بهبود کم‌خونی کمک می‌کند، اما به هیچ عنوان نباید خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف شوند.
کم‌خونی می‌تواند یک بیماری جدی و خطرناک باشد. در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است منجر به عوارض مختلفی شود و کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد. بنابراین، پیروی از دستورالعمل‌ها و توصیه‌های ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی در مورد رژیم غذایی، دارو، ورزش، چکاپ‌های منظم و سایر انتخاب‌های سبک زندگی برای جلوگیری از بروز عوارض ضروری است.
برای دریافت مشاوره و درمان تخصصی، می‌توانید به پلی کلینیک تخصصی نسل امید مراجعه کنید. تیم متخصصان ما با بهره‌گیری از جدیدترین تکنولوژی‌ها و دستاوردهای علمی، آماده ارائه خدمات به شما عزیزان هستند.
