به‌طور طبیعی، زنان دارای هورمون استروژن بیشتری هستند و مردان هورمون تستوسترون بیشتری دارند. اما گاهی تعادل هورمون‌ها به هم می‌ریزد و میزان هورمون مردانه (تستوسترون) در زنان افزایش می‌یابد.با ما همراه باشید تا در ادامه، علت افزایش هورمون مردانه در خانم‌ها، روش درمان و داروهای تجویزی را به شما معرفی کنیم.
هورمون مردانه در زنان (تستوسترون)
اگرچه تستوسترون معمولاً به عنوان “هورمون جنسی مردان” شناخته می‌شود، اما این هورمون در بدن زنان نیز تولید می‌شود. تستوسترون در حد متعارف به تعادل هورمونی کمک می‌کند. با این حال، بالا بودن سطح این هورمون در زنان ممکن است منجر به قاعدگی نامنظم، افزایش وزن، آکنه و ناباروری شود. به طور مثال، در دوران یائسگی کاهش سطح تستوسترون می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی در زنان شود. در مردان، عواملی چون پرکاری تیروئید، تومور بیضه، تومور قشر غده فوق کلیه و هایپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیه می‌توانند سبب افزایش سطح تستوسترون شوند.
هورمون زنانه استروژن
استروژن از گروه هورمون‌های جنسی زنانه است. برای اندازه‌گیری سطح استروژن، هر سه هورمون استرون (E1)، استرادیول (E2) و استریول (E3) ارزیابی می‌شوند تا سطح دقیق این هورمون به دست آید. پایین بودن سطح استروژن ممکن است منجر به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا کاهش عملکرد هیپوفیز (هیپوپیتوریسم) شود. کاهش استروژن می‌تواند با عوارضی مانند تستوسترون کم (هیپوگنادیسم)، بی‌اشتهایی عصبی یا پایین بودن چربی بدن همراه باشد. تعادل هورمون‌ها برای حفظ سلامت بدنی بسیار مهم است. سطح بالای استروژن نیز می‌تواند با شرایطی مانند چاقی، دیابت و فشار خون بالا همراه شود.
علائم عدم تعادل هورمونی در زنان
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های عدم تعادل هورمونی در زنان، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است. تغییرات هورمونی به طور طبیعی در مراحل مختلف زندگی مانند بلوغ، بارداری، شیردهی و یائسگی رخ می‌دهند. اما در برخی مواقع، تغییرات هورمونی خارج از این مراحل اتفاق می‌افتد که نشان‌دهنده به هم خوردن تعادل هورمون‌های زنانه یا افزایش هورمون تستوسترون است. برخی از علائم عدم تعادل هورمونی در زنان شامل موارد زیر می‌شوند:
- آکنه: بروز جوش‌ها روی صورت، قفسه سینه، بازوها یا پشت.
- قاعدگی نامنظم: پریودهای نامنظم، قطع شدن دوره‌های قاعدگی یا دوره‌های مکرر و طولانی.
- رشد موهای زائد: رویش موهای غیرطبیعی در نواحی مانند صورت، چانه و وسط سینه.
- خشکی و آتروفی واژن: خشکی و آتروفی در ناحیه واژن.
- ریزش مو: نازک شدن موهای سر یا ریزش شدید و ناگهانی.
- تغییرات وزن: افزایش وزن بی‌دلیل یا کاهش وزن بدون تغییر در سبک زندگی.
- تیرگی پوست: تیرگی پوست، به ویژه در نواحی گردن، کشاله ران و زیر یا وسط سینه‌ها.
علل افزایش هورمون مردانه در زنان
بیماری‌ها و اختلالات هورمونی می‌توانند منجر به افزایش هورمون مردانه (تستوسترون) در زنان شوند. تستوسترون بالا در زنان معمولاً ناشی از یک بیماری زمینه‌ای است. شایع‌ترین علل افزایش سطح تستوسترون در زنان عبارتند از: هیرسوتیسم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH). در ادامه به توضیح هر یک از این علل می‌پردازیم.
۱. هیرسوتیسم
هیرسوتیسم یک بیماری هورمونی است که باعث رشد موهای ناخواسته به ویژه در صورت، سینه و پشت بدن زنان می‌شود. میزان رشد موهای بدن به شدت به ژنتیک بستگی دارد، اما این وضعیت در درجه اول به دلیل عدم تعادل هورمون‌های آندروژن ایجاد می‌شود. در مواردی که تستوسترون بیشازحد بالا باشد، علائم دیگری نیز مشاهده خواهد شد، از جمله:
– آکنه
– طاسی
– صدای عمیق
– بزرگ شدن کلیتوریس
– افزایش توده عضلانی
– کاهش اندازه سینه
۲. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی دیگر از اختلالات هورمونی است که به دلیل افزایش هورمون‌های مردانه در زنان به وجود می‌آید. این اختلال زنان را در سنین باروری تحت تأثیر قرار می‌دهد و معمولاً در سنین 20 تا 30 سالگی تشخیص داده می‌شود. با این حال، کودکان 11 ساله نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. PCOS می‌تواند منجر به پریودهای نامنظم یا طولانی‌مدت، رشد موهای زائد بدن و بزرگ‌تر شدن تخمدان‌ها شود. سایر عوارض شایع PCOS عبارتند از:
– افسردگی
– ناباروری
– بیماری قلبی
– سقط جنین
– دیابت نوع 2
– چاقی
– سرطان آندومتری
– توقف تنفس در خواب
۳. هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال اختلالی است که به‌طور مستقیم بر غدد فوق کلیوی و تولید هورمون‌های بدن تأثیر می‌گذارد. این غدد مسئول ترشح هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون هستند که در مدیریت متابولیسم و فشار خون نقش دارند. غدد فوق‌کلیوی همچنین هورمون‌های جنسی مردانه را تولید می‌کنند.
افراد مبتلا به CAH فاقد یکی از آنزیم‌های ضروری برای تنظیم و تولید این هورمون‌ها هستند؛ بنابراین تستوسترون بیشازحد و کورتیزول بسیار کم ترشح می‌شود. در بسیاری از موارد CAH، موجب تولید بیشازحد آندروژن در بدن خواهد شد. علائم شایع این اختلال در زنان عبارتند از:
– ناباروری
– صدای بم
– ویژگی‌های مردانه
– افزایش موهای ناحیه تناسلی
– آکنه شدید
– دوره‌های قاعدگی نامنظم
– بزرگ شدن کلیتوریس
بیشتر بدانیم: رنگ ترشحات واژن و نشانه‌های آن
آزمایشات تشخیصی برای افزایش هورمون مردانه در زنان
هیچ آزمایش خاصی به تنهایی برای تشخیص تعادل یا عدم تعادل هورمونی وجود ندارد. پزشک بر اساس مجموعه‌ای از علائم و نتایج چندین آزمایش مختلف به تشخیص می‌رسد. برخی از این آزمایشات عبارتند از:
۱. آزمایش خون
آزمایش خون یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها است. این آزمایش می‌تواند سطح هورمون‌های تستوسترون، استروژن، کورتیزول و تیروئید را اندازه‌گیری کند و هرگونه کمبود یا افزایش غیرطبیعی را شناسایی نماید.
۲. آزمایشات پیشرفته
برخی بیماران ممکن است نیاز به آزمایشات پیشرفته‌تری داشته باشند. این آزمایشات شامل بیوپسی، MRI، اسکن تیروئید و بررسی تعداد اسپرم است. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا به عدم تعادل هورمونی پی ببرد و دلایل دقیق آن را مشخص کند.
۳. تست لگن
تست لگن برای تشخیص علائم عدم تعادل هورمون‌های مردانه و زنانه استفاده می‌شود. در مردان، پزشک به بررسی هرگونه برآمدگی یا ناهنجاری می‌پردازد. در زنان، این تست به هنگام شک به سرطان تخمدان، کیست، بیماری‌های مقاربتی و سایر بیماری‌های زنان مثل سرطان دهانه رحم انجام می‌شود.
۴. سونوگرافی
سونوگرافی به پزشکان امکان می‌دهد تا تصاویر دقیقی از رحم، تخمدان‌ها، بیضه‌ها، تیروئید یا هیپوفیز بگیرند. این تصاویر می‌توانند علائم ناشی از عدم تعادل هورمونی را نشان دهند و به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند.
۵. تست پاپ اسمیر
تست پاپ اسمیر و HPV آزمایشات غربالگری برای سرطان دهانه رحم هستند و برای تشخیص مستقیم هورمونی استفاده نمی‌شوند. با این حال، پزشک ممکن است از این تست‌ها برای تشخیص توده‌های غیرمعمول، کیست یا تومور استفاده کند. اگر با علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی از واژن یا درد در حین رابطه جنسی مواجه شدید، باید از نظر وجود سرطان دهانه رحم تست شوید.
راهکارهای کاهش هورمون مردانه در زنان
غذا نقش مهمی در سلامت کلی بدن دارد و می‌تواند بر سطح هورمون‌ها تاثیر بگذارد. برخی مواد غذایی می‌توانند به کاهش سطح هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون در زنان کمک کنند. در ادامه به برخی از این مواد غذایی و تاثیرات آنها اشاره می‌شود:
۱. محصولات سویا
مواد غذایی حاوی سویا مانند توفو و پروتئین سویا ایزوله، حاوی فیتواستروژن هستند که ساختاری شبیه به استروژن دارند و می‌توانند عملکرد مشابهی داشته باشند. اگرچه نتایج مطالعات مختلف متناقض است، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف سویا ممکن است سطح استروژن را در بدن افزایش دهد و به کاهش تستوسترون کمک کند.
۲. محصولات لبنی
مصرف محصولات لبنی ممکن است به دلیل وجود هورمون‌های مصنوعی یا طبیعی در شیر گاو، بر سطح تستوسترون تاثیر بگذارد. علاوه بر این، احتمال دارد که خوراک دام حاوی سویا باشد که می‌تواند سطح استروژن را در شیر افزایش دهد. این می‌تواند به کاهش سطح هورمون‌های مردانه کمک کند.
۳. الکل
مصرف الکل می‌تواند بر سطح هورمون‌های مردانه تاثیر بگذارد. در حالی که مصرف کم الکل ممکن است سطح تستوسترون را افزایش دهد، سوءمصرف مواد مخدر و الکل به کاهش تستوسترون در مردان و افزایش آن در زنان منجر می‌شود. بنابراین، قطع یا کاهش مصرف الکل می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون در زنان کمک کند.
۴. نان، شیرینی و دسر
رژیم غذایی سرشار از نان، شیرینی و سایر دسرها می‌تواند با کاهش سطح تستوسترون در مردان مرتبط باشد. عوامل دیگر شامل مصرف زیاد لبنیات و نخوردن کافی سبزیجات سبز تیره است. کاهش مصرف این نوع غذاها می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون کمک کند.
۵. چربی‌های خاص
نوع چربی که مصرف می‌شود نیز می‌تواند بر سطح هورمون‌ها تاثیر بگذارد. چربی‌های ترانس می‌توانند سطح تستوسترون را کاهش دهند. مصرف اسیدهای چرب امگا ۶ نیز ممکن است بر کاهش اندازه و عملکرد بیضه تاثیر بگذارد. در مقابل، مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ اشباع نشده ممکن است اندازه بیضه را افزایش داده و عملکرد آن را بهبود بخشد.
داروهای تنظیم هورمون مردانه در زنان
افزایش هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون در زنان می‌تواند به مشکلات مختلفی مانند نامنظمی قاعدگی، رشد موهای زائد و آکنه منجر شود. درمان این وضعیت به علت بروز آن بستگی دارد و ممکن است شامل داروها یا تغییرات در سبک زندگی باشد. در ادامه به برخی از داروهای متداول برای کاهش تستوسترون در زنان اشاره می‌شود:
۱. گلوکوکورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
گلوکوکورتیکواستروئیدها، که به‌طور عمومی به عنوان کورتون شناخته می‌شوند، می‌توانند در کاهش سطح تستوسترون موثر باشند. این داروها معمولاً برای درمان التهاب و مشکلات خودایمنی استفاده می‌شوند و می‌توانند به تنظیم هورمون‌های بدن کمک کنند.
۲. متفورمین
متفورمین معمولاً برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می‌شود، اما می‌تواند در کاهش سطح تستوسترون در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) نیز موثر باشد. این دارو به تنظیم سطح انسولین کمک می‌کند که می‌تواند تاثیر مثبتی بر هورمون‌های جنسی داشته باشد.
۳. داروهای ضد بارداری خوراکی
داروهای ضد بارداری خوراکی یکی از رایج‌ترین درمان‌ها برای مسدود کردن تستوسترون در زنان هستند. این داروها حاوی ترکیبی از استروژن و پروژسترون هستند که به تعادل هورمونی کمک می‌کنند. این روش درمانی برای زنانی که قصد باردار شدن ندارند مناسب است.
۴. اسپیرونولاکتون
اسپیرونولاکتون یک داروی مدر است که همچنین به عنوان یک آنتاگونیست آندروژن عمل می‌کند. این دارو می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون و علائم مرتبط با آن مانند رشد موهای زائد و آکنه کمک کند.
داروهای گیاهی برای کاهش هورمون مردانه در زنان
استفاده از گیاهان دارویی می‌تواند به‌طور طبیعی سطح هورمون مردانه (تستوسترون) را در زنان کاهش دهد. این گیاهان می‌توانند به عنوان مکملی در کنار سایر درمان‌های پزشکی مورد استفاده قرار گیرند. در ادامه به برخی از این گیاهان اشاره می‌شود:
۱. نعناع
نعناع می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد. مطالعات نشان می‌دهد که دمنوش نعناع ممکن است تاثیر مثبتی بر کاهش سطح تستوسترون در زنان داشته باشد. منتول موجود در نعناع ممکن است این اثر را ایجاد کند. مصرف دمنوش نعناع به طور منظم می‌تواند کمک کننده باشد.
۲. ریشه شیرین‌بیان
ریشه شیرین‌بیان به کاهش سطح تستوسترون در زنان سالم کمک می‌کند. مصرف این گیاه به‌ویژه در دوران قاعدگی می‌تواند موثر باشد. تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات دقیق شیرین‌بیان بر هر دو جنس نیاز است.
۳. رازیانه
رازیانه دارای خواص استروژنی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است و می‌تواند به کاهش سطح هورمون‌های مردانه کمک کند. این گیاه به‌طور سنتی برای درمان مشکلات هورمونی و ناباروری در زنان استفاده می‌شود.
۴. درخت عفیف (عفت)
این گیاه به تنظیم هورمون‌های جنسی زنان کمک می‌کند و می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون کمک کند. معمولاً به صورت مکمل‌های گیاهی مصرف می‌شود.
۵. کوهوش سیاه
کوهوش سیاه به عنوان یک گیاه دارویی برای تنظیم هورمون‌ها و کاهش علائم یائسگی شناخته می‌شود. این گیاه می‌تواند به تعادل هورمونی در زنان کمک کند.
۶. دانه کتان
دانه کتان حاوی لیگنان‌ها است که می‌توانند به کاهش سطح تستوسترون کمک کنند. مصرف منظم دانه کتان به‌صورت آسیاب شده می‌تواند مفید باشد.
۷. چای سبز
چای سبز حاوی ترکیباتی است که می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون کمک کند. مصرف روزانه چای سبز به عنوان بخشی از رژیم غذایی می‌تواند موثر باشد.
۸. ریشه شیرین بیان
این گیاه دارای خواص ضد آندروژنی است و می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون کمک کند. مصرف منظم ریشه شیرین بیان به‌صورت دمنوش یا مکمل می‌تواند موثر باشد.
۹. آجیل
مصرف انواع مختلف آجیل مانند بادام و گردو می‌تواند به تنظیم هورمون‌ها کمک کند و سطح تستوسترون را کاهش دهد.
۱۰. نخل اره‌ای (Saw Palmetto)
این گیاه به عنوان یک آنتی آندروژن عمل می‌کند و می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون کمک کند. مصرف نخل اره‌ای به‌صورت مکمل‌های گیاهی معمول است.
۱۱. سویا
سویا حاوی فیتواستروژن است که می‌تواند به تعادل هورمون‌ها کمک کند و سطح تستوسترون را کاهش دهد. مصرف محصولات سویا مانند توفو و شیر سویا می‌تواند مفید باشد.
۱۲. روغن سبزیجات
مصرف روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون و روغن بذر کتان می‌تواند به تعادل هورمونی کمک کند و سطح تستوسترون را کاهش دهد.
۱۳. گل صد تومانی سفید
این گیاه دارویی می‌تواند به کاهش سطح تستوسترون و تنظیم هورمون‌های جنسی کمک کند. معمولاً به‌صورت دمنوش یا مکمل‌های گیاهی مصرف می‌شود.
توجه:قبل از افزودن هرگونه داروی گیاهی به رژیم غذایی خود، با پزشک مشورت کنید. ممکن است داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند یا برای برخی افراد با شرایط پزشکی خاص مناسب نباشند. پزشک می‌تواند راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد و از ایمنی و اثربخشی درمان اطمینان حاصل کند.
بیشتر بدانیم: تفاوت علائم پریود و بارداری و راه‌های تشخیص آن
سوال متداول:
درمان دائمی برای بالا بودن هورمون‌های مردانه در زنان چیست؟ درمان توصیه شده برای کاهش سطح تستوسترون به علت آن بستگی دارد. به‌طور معمول، پزشک تغییرات در شیوه زندگی و مصرف دارو را توصیه می‌کند. برخی از درمان‌ها نیز برای کنترل موهای ناخواسته مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آیا طب سوزنی می‌تواند برای درمان بالا رفتن سطح تستوسترون در بدن مفید باشد؟ برخی مطالعات نشان داده است که طب سوزنی می‌تواند در تنظیم هورمون‌های بدن مؤثر باشد. این روش با تحریک نقاط حساسی از بدن، می‌تواند کار هیپوتالاموس، هیپوفیز و سایر غدد جنسی را تنظیم کرده و ممکن است سطح هورمون تستوسترون را نیز بهبود بخشد.
مصرف دارو برای کاهش هورمون مردانه در زنان
مصرف دارو برای کاهش هورمون مردانه در زنان معمولاً به وابستگی به میزان هورمون تستوسترون و منشا تولید آنها تجویز یا پیشنهاد می‌شود. این درمان‌های پزشکی ممکن است شامل داروهای ضد بارداری خوراکی یا ترکیبی از آنتی آندروژن‌ها باشند. در صورتی که مشکل به شدت حاد باشد، ممکن است به جراحی یا سایر درمان‌های هورمونی نیاز باشد. در حالت کلی، برای درمان بالا رفتن هورمون مردانه در زنان، از داروهای زیر استفاده می‌شود:
۱. متفورمین (Metformin): برای درمان دیابت نوع ۲.
۲. افلورنیتین (Eflornithine): جهت کاهش رشد موهای زائد در صورت هیرسوتیسم.
۳. گلوکوکورتیکواستروئیدها: هورمون‌های استروئیدی و کاهش دهنده التهاب.
۴. پروژستین (Progestin): برای درمان ناباروری و تنظیم دوره قاعدگی منظم.
۵. اسپیرونولاکتون (Spironolactone): داروی ادرارآور که برای کاهش رشد موهای زائد استفاده می‌شود.
بهترین داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری برای کنترل تستوسترون بالا و هیرسوتیسم، شامل دوزهای کمی از نورژستیمیت (norgestimate)، دزوژسترل (desogestrel) و ژستودن (gestodene) هستند.
سخن نهایی
در پایان، بالا بودن سطح هورمون‌های مردانه در زنان ممکن است منجر به اثرات مخربی بر سلامت و میل جنسی آنها شود. این مقاله به بررسی تأثیر داروهای گیاهی و شیمیایی بر سطح هورمون‌های مردانه در زنان پرداخت. البته، با ورزش منظم و حفظ وزن سالم می‌توانید به طور طبیعی سطح تستوسترون خود را افزایش دهید. در صورت تجربه علائم بالا بودن سطح تستوسترون، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا علت آن را پیدا کرده و یک برنامه درمانی خاص برای شما تنظیم کند.
برای دریافت مشاوره و درمان تخصصی، می‌توانید به پلی کلینیک تخصصی نسل امید مراجعه کنید. تیم متخصصان ما با بهره‌گیری از جدیدترین تکنولوژی‌ها و دستاوردهای علمی، آماده ارائه خدمات به شما عزیزان هستند.
